Onderdendam
Abe Kuipers, ca. 1950
Expressionistische blik op een karakteristieke plek in Onderdendam ten noordoosten van de stad Groningen, het Boterdiep met aan de overkant enkele huizen aan de weg naar Middelstum. Er ligt een binnenvaartschip, maar er wordt niet gewerkt. Een paard staat in het middagzonnetje te dommelen voor de wagen. De compositie is weloverwogen opgezet. In het midden staat de scheepsmast. Links wordt het beeld afgesloten door een in die tijd op het platteland veel voorkomend zwartgroen geschilderd gietijzeren hek, mooi in contrast met het wit geverfde houten hekje rechts. Alles staat wat scheef. Het werk is gematigd van kleur, maar het palet is wel rijk geschakeerd; bijvoorbeeld tegenover de blauwe tinten van de pannendaken staat een scala van kleuren tussen okergeel en donkeroranje tot roodbruin.
Het licht komt van links. Er zijn slechts weinig schaduwpartijen aangebracht: op de voorgrond en op twee gevels van huizen links van het midden. In de lucht zweven kleine stapelwolken.
Afgaande op de bomen met bloesems is het lente.
| kunstenaar | Abe Kuipers (1918 - 2016) |
| genre | Ommelanden, Dorpsgezicht |
| techniek | olieverf op doek |
| afmetingen | 68 x 98 cm |
| datering | ca. 1950 |
| signatuur | rechtsonder |
| ploeglid | ja |
| inventarisnummer | 00198 |
| bijzonderheden |
|
| plaats | Onderdendam |
| exposities |
|
| schenker | Dhr. R. Kuipers, Amstelveen |
| aanwinstjaar | 2000 |
| collectie | Collectie Abe Kuipers |
| conditie | redelijk |
| publicatie | Leraren van de Academie Minerva: Een keuze uit twee eeuwen kunst en kunstonderwijs in Groningen, Francis van Dijk, blz. 75-79 |
Uitgebreide beschrijving
Het dorp Onderdendam is het knooppunt van de vaarwegen, de ‘diepen’, op het Groninger Hogeland. Toen Abe Kuipers omstreeks 1950 dit schilderij maakte was de vrachtvaart op de diepen evenwel al voor het grootste gedeelte overgenomen door de vrachtauto. In Onderdendam werd het stil. Er ligt een schip, maar er wordt niet gewerkt. Een paard staat in het middagzonnetje te dommelen voor de wagen.
Abe Kuipers gebruikte in deze jaren een arbeiderswoning in Stitswerd als atelier. Hij had aan de Academie Minerva een verfijnd realistische schilderstijl geleerd, en had daarin een grote vaardigheid ontwikkeld. Maar al gauw kwam hij tot de overtuiging dat fijnschilderkunst zijn stijl niet was en besloot hij om, in de sporen van de schilders van De Ploeg – de Groninger expressionisten - de provincie in te trekken en het Groninger landschap en de dorpen op zich in te laten werken. Het schilderij van Onderdendam is van het begin van deze periode. Het laat een karakteristieke plek in het dorp zien, het Boterdiep met aan de overkant enkele huizen aan de weg naar Middelstum. De compositie is weloverwogen opgezet. In het midden staat de scheepsmast. Links wordt het beeld afgesloten door een in die tijd op het platteland veel voorkomend zwartgroen geschilderd gietijzeren hek, mooi in contrast met het wit geverfde houten hekje rechts. Alles staat wat scheef, maar het is met een zekere nuchterheid gezien. Het werk is gematigd van kleur, maar het palet is wel rijk geschakeerd; bijvoorbeeld tegenover de blauwe tinten van de pannendaken staat een scala van kleuren tussen okergeel en donkeroranje tot roodbruin.
In Kuipers’ werken uit de volgende jaren zal de kleurexpressie feller worden; hij zal daarin de Ploeg-schilders zelfs overtreffen. In dit schilderij zijn al expressionistische aanzetten te zien: in het weglaten van details, in de vormen van de bomen rechts, in licht-donker contrasten en in de forse toets waarin het werk is geschilderd. Tegen het einde van de jaren vijftig begon Abe Kuipers te experimenteren met de zeefdruktechniek en pop-art-achtige voorstellingen. In de loop van de jaren werden persoonlijke herinneringen steeds vaker een bron van inspiratie. Hij verzorgde vele jaren de lay-out van de tentoonstellingscatalogi van het Groninger Museum en van de leerboeken voor het voortgezet onderwijs bij de uitgever Wolters-Noordhoff in Groningen. Van 1962 tot 1981 was Abe Kuipers docent aan de Academie voor Kunst en Industrie in Enschede. Veel werken van hem zijn onderscheiden; voor zijn gehele oeuvre kreeg hij in 1980 de H.N. Werkman-prijs.
Piet Spijk.
![Abe Kuipers<br />Zonder titel [met roze vierkant]](/sites/default/files/styles/b250j/public/m2022-08/00232.jpg?itok=AR_KB6iN "Abe Kuipers
Zonder titel [met roze vierkant]")
